Karaciğer yetmezliği, kişilerin yaşamlarını neredeyse her alanda oldukça ciddi şekilde etkileyen çoklu organ rahatsızlıklarından biridir. Bu hastalık, kirliliğe bağlı olarak veya kronik hepatite gibi kronik hastalıklara yol açabilir. Bu hastalığın belirtileri yüzünden artan rahatsızlık, komplikasyonlara yol açabilecek tehlikelerin arasında yer almaktadır. Bu makalede, karaciğer yetmezliği belirtileri ve bu belirtilerin erken teşhisi konularına değinilecektir.
1. KARACİĞER YETMEZLİĞİNİN GENEL TANIMI
Karaciğer yetmezliği metabolik bir hastalıktır ve esasında herhangi bir sebep ya da patojeni olmayan ya da korunamayan bir rahatsızlıktır. Karaciğer yetmezliği hepatositlerin hasarına bağlı olarak karaciğer hücrelerinin hasar görmesi ve karaciğerin ürettiği fonksiyonların bozulmasıyla sonuçlanır. Hücresel bozukluk karaciğerin fonksiyonlarını bozduğu için en sık karaciğer hastalıklarından biri olarak kabul edilir.
Karaciğer yetmezliği ileri seviyede aktivite kayıplarına neden olabilir. Bu aktivite kayıpları arasında; albümin üretiminde azalma, protein sentezinde golonganaz arzında artış ve amino asit adaptasyonunda işlevsel bozulmalar var. Diğer taraftan; glikoliz, glukoneogenez, seyreltilmiş albumin ve glikoproteinlerin sentezinde bozulma da ortaya çıkar. Karaciğer yetmezliği ayırıcı tanısının konmasında klinik belirtiler ve laboratuvar parametreleri kullanılır. Klinik bulgular ve laboratuvar testleri arasında hastanın semptomları, biyokimyasal testler, histolojik incelemeler ve karaciğer biyopsileri de bulunmaktadır.
- Biyokimyasal testler: aspartat aminotransferaz (AST) ve alanin aminotransferaz (ALT) gibi serum enzimleri ve total bilirubin
- Histolojik incelemeler: karaciğer hücrelerinin özelliklerini ortaya koymak için yapılan muayeneler
- Biyopsi: karaciğer hücrelerinin morfolojik durumlarının belirlenmesi için özel bir teknik olan biyopsi
2. FİZYOLOJİK VE FARMOKOLOJİK SÜREÇLERIN ETKİLERİ
Fizyolojik Süreçlerin Etkisi
- Vücudun sağlıklı ve dinamik çalışma şeklinin sağlanmasında temel olan para psikolojik süreçler Araştırmalar, hücresel ve moleküler seviyede fizyolojik mekanizmaların rollerini ortaya koymaktadır.
- Bu mekanizmalar, ritimik analiz için öne çıkan herhangi bir işlemden fizyolojiye kadar uzanan bir yelpazede varlık göstermektedir.
- Bunlar, tahmin edilemez düzeyde karmaşık olmalarına rağmen, fizyolojik durumların bireyin davranış ve hislerini etkileyebileceği belirtilmiştir.
- Fizyolojik süreçler, cinsel birleşmeyi kontrol eden süregen reflekslerden heyecana kadar fiziksel olayları da içerebilir.
Farmakolojik Süreçlerin Etkisi
- Bir bireyin farmakolojik süreçlerin etkilerinin anlaşılmasında araştırmacılar, çoğunlukla yankılar arasındaki nörokimyasal iletişimin kapsamını incelemektedir.
- Bu araştırmalar, farmakolojik özellikler arasındaki farklılıkları ortaya koymakta ve sitemi kontrol eden geçici düzenlemeler için alınan tedbirleri daha iyi anlamaya yardımcı olmaktadır.
- Farmakolojik süreçler, tedavi farklılıkları ve ilaçların vücut tarafından kabul edilme şeklini saptamaktadır.
- Her bir bireyin birbirinden farklı yankılar arasındaki nörokimyasal iletişim sayesinde, farmakolojik süreçlerin etkilerini anlamak, o bireyin durumları ve davranışlarının öngörülmesinde yardımcı olmaktadır.
3. KARACİĞER YETMEZLİĞİNİN BELİRLİ BELİRTİLERİ
Karaciğer yetmezliğinin belirtileri, normal karaciğer fonksiyonunda gerileme ile ilişkilidir. Belirtiler karaciğer hastalığının seyrinin ilerlemesiyle ortaya çıkmaktadır ve görülen belirti derecesi çeşitli bulguların akutluğu ile yakından ilişkilidir.
- Kas zayıflığı, güçsüzlük ve kas kasılmalarının meydana gelmesi
- Sol karaciğer kenarında ağrı olması
- Şişkinlik, özellikle ayak ve bacaklar arasında
- Yanık, yüzün altında yaygın şişme
- Göz küresi de şişme olacak şekilde gelişim göstermesi
- Ateşli veya boğaz ağrısı olması
Karaciğer yetmezliğinin önemli belirtilerinden bazıları; deri ve mukozalarda sarı renkte, iştahsızlık, göğsün alt tarafındaki şişkinlik, iç organların büyümesi, ağız kuruluğu ya da ağız kokusu, hastanın libidosunun artması ve esansiyel trombositoz ile ilişkili trombositopeni gelişme riskidir.
4. KARACİĞER YETMEZLİĞİNİN ÖNLEMEK İÇİN TAVSİYELER
Karaciğer yetmezliğinin önlenmesi
- En az 1 kere ayda doktor kontrolüne gitmeli ve herhangi bir hastalık belirtisi varsa uzmanına başvurmalı.
- Alkol ve sigarayı bırakmalı. Alkol, obezite ve karaciğer enfeksiyonu riskini artırır ve karaciğer hasarına neden olur.
- Koruyucu kıyafetler kullanarak doğal petrol ve kimyasallara maruziyeti azaltmalı. İlaçların yanlış ve/veya aşırı doz kullanmamalı.
- Aşırı miktarda protein tüketmekten kaçınmalı. Protein tüketimine dikkat etmek gereklidir.
Kronik karaciğer hastalıklarının çoğu yaşam tarzı değişiklikleri ile tedavi edilebilir. Birçok hastalığın farkedilebilmesi, erken uyarı işaretlerinin tespiti ve erken tanı sayesinde önlenmesi mümkündür. Örneğin, diyabet ve kalp hastalıkları, karaciğer enfeksiyonu ve yağlanması ve karaciğer kanseri gibi kronik karaciğer hastalıklarının önlenmesinde çeşitli önlemler alınmalıdır.
Hayat tarzının kronik rahatsızlıkların önlenmesi ve tedavi etmeye yardımcı olması sağlanabilir. Mümkün olduğunca kilo kontrolüne dikkat edilmelidir. Aşırı kilo artışı, metabolik hastalıklar, diyabet ve karaciğer hastalıkları gibi farklı kronik hastalıklara ve karaciğer hasarına neden olabilir. Sağlıklı beslenmek özellikle önemlidir. Günlük kalori ve yüksek kalorili gıdaların dozu kontrol altına alınmalıdır. Fiziksel aktiviteler bireyin egzersiz yapmasını ve günlük yürüyüşü tavsiye etmesini kapsar. Günde en az 30 dakika yürüyüş ve haftada 2 3 kere orta zorlukta egzersiz yapmak tavsiye edilir. Müteakip beslenme planı değişiklikleri, gezinti seçenekleri ve ev önlemlerinin alınması, karaciğer yetmezliği tedavisinin güvenli ve verimli olmasını sağlayabilir. Sağlık profesyonellerinin desteğine başvurmak, karaciğer yetmezliği/bozukluğuna ilişkin zorlukları aşmak için içgüdüsel bir yöntemdir. Bu konuda daha yöntem önerileri almak isteyen hastaların, yakın çevre doktorlarına güvenerek yardım almalarını öneririz.