Kortizon, tıp alanındaki en önemli ilaçlardan biri olarak dikkat çekmektedir. Bu ilacın anlaşılması için, öncelikle kortizonun ne olduğunun bilinmesi gerekir. Bu makalede, kortizon hakkında derinlemesine bir inceleme yapacağız ve kortizon nedir? sorusunun cevabını arayacağız.
1. Kortizonun Tarihçesi
Kortizon ilk olarak 1936 yılında biyokimyacı Edward Kendall tarafından yapılan yarı-kimyasal araştırmaları sonucunda keşfedilmiştir. Edward Kendall’in başarısı, kortizona “kreşöz kortikosteron” adını vermesini mümkün kılan ilk yayınlarından biridir.
Kortizonun tedavide kullanılması için Dr. Philip L. Hench başlıca rollü üstlenmiştir. Hench, 1950’de ilk olarak, kortizon insanlar tarafından alındıktan sonra uzun süre yaşamalarını sağlayan bir aşı geliştirmek için başvurmuştur. Kortizonun tedavi için etkili olduğunu kanıtlamak için 1951 yılında Nobel Tıp Ödülü’ne layık görülmüştür.
- Kendall tarafından 1936 yılında keşfedilmesi
- Dr. Hench tarafından insanlar tarafından alındıktan sonra uzun süre yaşamalarını sağlayan bir aşı geliştirilmesi
- 1951 yılında Nobel Ödülü kazanması
2. Kortizonun Fizyolojik Fonksiyonları
Kortizon, Afeti Adrenal Glandından üretilen bir steroid hormonudur. Bu hormonun çeşitli fizyolojik fonksiyonları vardır. Özellikle, kan basıncını düzenler, glioksite yapısını ve işlevlerini düzenler, midedeki gastrik sekresyonu arttırır, ve immün sistemi destekler. İşte nın bir kısmı:
- Sodyum ve potasyum dengesinin korunması
- Cinsiyet hormonlarının üretimini desteklemesi
- Vücutta gaz ve kıvam dengesinin sağlanması
- Kan basıncının düzenlenmesi
- Kan toksisite ve zehirlenmesine karşı
direncin arttırılması - Stresten kaynaklanan mide ülserlerinin önlenmesi
Kortizon, glikojenin depolanmasını desteklemek ve vücutta östrojen seviyesini düzenlemek gibi glikoliz, lipoliz ve sentez fonksiyonlarını belirleyen enzimleri aktive etmek için kemik iliğinde aktif bir rol oynar. Yüksek kortizon seviyesi, vücudu strese karşı korumaya yardımcı olurken tüm hücrelerin yaşlanmasını ve erken ölümün tehlikesi olan kronolojik hastalıkların gelişmesinde ön kaybetmeleri oluşturur.
3. Kortizonun Yan Etkileri
Kortizonun Fizyolojik Etkileri
Kortizon, sıklıkla tedavide özellikle inflamatuar hastalıklar için kullanılmaktadır. Ancak, bu ilaçla beraber ortaya çıkan fizyolojik etkiler de dikkate alınmalıdır.
Kortizonun uygulanması, insan bedeni üzerinde hızlı ve hemen gözlemlenebilen çok fazla fizyolojik etkileri beraberinde getirebilir. Bununla birlikte, uygulanan dozlardan bağımsız olarak vücutta birden çok sistemleri olumsuz olarak etkileyebilir. Kortizonun fizyolojik etkileri şunlardan oluşmaktadır:
- Endokrin sistem üzerindeki etkileri: Ozmotik diürez ve hiponatremi gibi ve özellikle hipotiroidi görülebilecektir.
- Kardiyovasküler sistem üzerindeki etkileri: Kalp yetmezliği, arteriyel taş oluşumu ve kan akımının azalması ve buna bağlı olarak miyokart kırığı
- Metabolik etkileri: Kortizon artırılması ile glikoz metabolizması, vücut ağırlığı artışı ve kortizon tabanlı obezite geliştirme potansiyeli
Kortizonun Psikolojik Etkileri
Kortizon tedavisinin psikolojik yan etkileri olabileceği de düşünülmektedir. Bazı araştırmalar, bu ilacın majör depresyon ve anksiyete gibi psikolojik bozuklukların gelişiminde rol oynayabileceği ya da bu bozuklukları tetikleyebileceği düşüncesini destekleyecek sonuçlar göstermiştir. Ayrıca, kortizon insanların öfke kontrolü, uyku kalitesi açısından etkilenebileceği ve ilaç tedavisi alan kişilerde kronik beyin hastalıklarının ortaya çıkabileceği de düşünülmektedir.
Bununla birlikte, diğer birçok ilaca benzer şekilde kortizonun etkileri ve yan etkileri kişiden kişiye değişebilmektedir. Herhangi bir belirti durumunda doktorunuza başvurmanız önerilmektedir.
4. Kortizon Tedavilerinin Sınırları
Kortizon tedavileri genel olarak bir çok rahatsızlıkta kullanılan, inflamasyonu tedavi etmek için sıklıkla kullanılan kısa süreli kullanımında etkili olan ağrı önleyici ilaçlardır.
Ancak bu tür tedaviler yüksek dozlarda artan kronik kullanımlarda kötüye kullanılabilecek bir mekanizmaya da sahiptir. Uzun süreli kullanımda vücudun yan etkilere maruz kalması riski oluşturur. Hafif şikayetlerde ve acil durumlarda kısa sınırlı kullanım için önerilir. Veya kullanıcıya günlük olarak az miktarda hasta ya da yaşlı olan hastalara önerilir. Kullanıcının vücudundaki etkilerini izlemesi ve doktor tarafından izin verilmesi halinde yalnızca uzun süreli kullanım için kullanılmalıdır.
- Kortizon tedavileri inflamasyonu tedavi etmek için sıklıkla kullanılır.
- Hafif şikayetlerde ve acil durumlarda kısa sınırlı kullanım önerilir.
- Uzun süreli kullanım potansiyel olarak kötüye kullanılmaya açık olan mekanizmalara sahiptir.
- Hastalara ve yaşlılara günlük az miktarda önerilebilir.
Kortizon, hayvanlar ve insanlar arasında yaygın olarak bulunan bir steroid olarak, sağlık ve hastalık döngüsünde rol oynayan çeşitli dokularda sentezlenmekte ve değişik biyolojik faaliyetleri göstermektedir. Bu makale, kortizon ne olduğu, nereden üretildiği ve nasıl çalıştığı hakkında bir derlemeyi içeriyordu. Kortizonun, tümör öldürücü etkileri gibi kuvvetli biyolojik etkileri olduğu ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla, doğru şekilde kullanıldığında kortizon kullanımı tehlikelerini minimuma indirerek kişisel güvenlik ve sağlık açısından çok önemli faydalar sağlayabilir.